ئینڤێرژن (واڕوونەبوونەوەی هەوا) چییه؟

ئینڤێرژن واڕوونەبوونەوەی هەوا (وارونگی دما یا اینورژن) چییە؟

لە دۆخی سرووشتی و فیزیکییەوە، هەوای گەرم بەرز دەبێتەوە و هەوای سارد بەهۆی قەبارە و قورسایی زیادەور بەرەو خوارەوە دەکەوێت. لە سەرەتای ڕۆژ، کاتێک خۆر هەڵدێ، لایەکانی نزیک زەوی گەرمتر دەبن لەو لایانەی سەرەوە. بە دەستپێکردنی ڕۆژ و زیادبوونی چالاکیی مرۆڤ و سووتاندن، پلەی گەرمی نزیک زەوی زیاتر دەبێت.

هەوای گەرم کاتێک دادەبڕێت بەرەو سەرەوە یان بەهۆی با تا جێگیری هەوای ساردی سەرەوەی خۆی بێت ڕووبەڕووی لایەیەک هەوای گەرمی و هاوشێوە لە سەرەوەی دەبێت، کە بە تیشکی خۆر گەرم بووە. ئەوە دەبێتە بەربەست و مانه‌عێکی بەرزبوون و گواستنەوەی هەوا. ئەنجامەکە درووستبوونی داپۆشیەک لە سەر شارە.

لەکاتی زیادبوونی چالاکیی مرۆڤ و نەگواستنەوەی هەوا، ئەلۆدەکەرەکان لە خوارەوەی ئەم لایەیە داگیر دەبن و ناتوانن بەرز ببنەوە. هیچ جۆر آلۆدەکەرێک خۆی خۆماڵانە کارێکی ڕاستەوخۆ لە درووستکردنی ئەم پەیوەندە جویە ناکات، بەڵکوو دۆخی کەش و هەوایە کە کاریگەری لە سەر ساز بوونی ئەو باروودۆخەیە.

بە وشەی تر، لە لایە تروپۆسفێر زستانانە گەرمای هەوا بە زیادبوونی بەرزی بەرەو ساردی دەڕوات. بەڵام هەندێک جار گەرما بە بەرزبوونەە زیاد دەبێت، کە ئەو دۆخە ناوازەیەی گەرما پێی دەوترێت واروونەبوونەوی کەش و گەرما یان ئینڤەرژن.

هەندێک جار واروونەبوونەوەی گەرما لە نزیک زەوی دەردەکەوێت کە پێی دەگوترێت ئینڤەرژنی سەتحی. هەندێک جاریش لە بەرزترین لایەکان دەردەکەوێت کە دەوترێت ئینڤەرژنی سەتحی بەرز.

هەرچەندە مرۆڤ ڕۆڵێکی ڕاستەوخۆی لە پەیوەستکردنی هەمە جۆرە ئالوودەکەر بە هەوا هەیە، بەڵام سروشتیش بە (ئینڤەرژن) کاریگەری لە زۆرکردنی کێشەی آلۆدەبوونی هەوا هەیە. لە کاتێ پێک هاتنی ئەو ڕووداوە، هەوای سارد و پیس لە خوارەوە ئەسیر دەبێ بەهۆی قەبارەی زۆر، و هەوای گەرم لە سەرەوە دەمێنێت. لەەکاتەدا کەش و هەوا جێگیر دەبێ و جووڵە ناکا بۆ جێگا گۆڕینەوەی هەوای سارد و گەرم و خاوێن بوونەوە.

وەرگێران: فەرید سیدقی

گەشتێک بۆ بەرزاییەکانی سێکانیان هەینی ٧ی سەرماوەزی ١٤٠٤

وارونگی دما ( اینورژن) چیست؟

در حالت عادی و از لحاظ فیزیکی، هوای گرم به سمت بالا و هوای سرد به دلیل سنگینی به سمت پایین حرکت می کند . در اوایل روز و هنگام طلوع خورشید لایه های زمین به دلیل برخورد اشعه های نور خورشید گرمتر از لایه های زیرین می شود . با شروع روز و آغاز فعالیت های انسانی و مصرف سوخت دمای هوای سطح زمین زیاد می شود. این هوای گرم هنگام صعود و حرکت به سمت بالا یا هنگام جا به جایی به وسیله باد با لایه ای هم دما از هوا که توسط تابش خورشید در طبقات فوقانی جو تشکیل شده برخورد کرده و این مانع صعود و تبادل هوا می شود . نتیجه آن تشکیل یک سطح پوششی بالای شهر است که با گذشت زمان و افزایش فعالیت های انسانی و به دلیل حبس هوادر زیر این لایه مواد آلاینده تولیدشده در سطح زمین باقی مانده و بالا نمی روند . هیچ کدام از آلاینده ها در به وجودآمدن چنین پدیده ای دخیل نیستند و فقط وضعیت جوی است که آن را بوجود می آورد. بعبارتی دمای هوای محیط در لایه تروپسفر معمولا با ارتفاع کاهش می یابد . با وجود این گاهی اوقات درلایه مزبوردرجه حرارت با ارتفاع افزایش نشان می دهد که به این وضعیت اینورژن یا وارونگی دما گفته می شود . وارونگی دما گاهی از سطح زمین به طرف بالا دیده می شود که آن را اینورژن سطح زمین می گویند و گاهی در لایه ای بالاتر از سطح زمین دیده می شود که آن را وارونگی سطوح فوقانی می خوانند . هرچند نقش انسان در آلوده کردن جو موثر است ‘ اما طبیعت نیز گاهی اوقات با پدیده اینورژن در تشدید موضوع دخالت دارد . زیرا هنگامی که این پدیده اتفاق می افتد هوای سرد و آلوده به دلیل سنگینی بیشتر در سطح پایین و هوای گرم در ارتفاع بالا قرارمی گیرد و لذا جوحالت پایدار به خود گرفته و امکان مخلوط شدن و تهویه هوا میسر نمی گردد .