قلم همنوردان, معرفی کوه‌های منطقه “خەرپاپ” یا “خڕی پاپای” یا “خڕی پاپان” کۆیە؟ مرداد 28, 1404 ارسال توسط farid sedghi 27 مرداد “خەرپاپ” یا “خڕی پاپای” یا “خڕی پاپان” کۆیە؟ بە بۆنەی بەرنامەی ڕۆژی هەینی ٢٠ی پووشپەڕی ١٤٠٤ هەتاوی باشگای ئەوراز لە ” پردانان ” بۆ تاڤگەی “خەرپاپ”. لە پیرانشار کە وەڕێ دەکەوی بەرەو سەردەشت بە ڕێگای قیلەتاوی تەنگەی گڕژاڵ (ناوی دێهاتێکە و بە مانای ڕەنگی سووری ئاماڵ ڕەشە – ڕەنگی پەشمی گڕژاڵ ) لە باکوورەوە بۆ باشوور لە نزیک کەوپەڕ تووشی دەسپێکی لێڕەوارەکانی زاگڕۆس دەبی، کە لە بادیناوێ تێدەپەڕی دوای گەزگەسک و قبری حۆسێن دارستانەکانی پردانان بۆ خەرپاپ چڕوپڕ ترینە لە درەختی چێوی (درخت، درختچە، بوتە جوبی) ڕەوکی (هەر چەشنە شینکە و سەوزایی)، و ئاڵفی ( علف و لەوەڕ) و دارچڵە و ئەشخەڵەکانی داربەڕوو و گێوژ و ڕەز و دارەبەن( قەزوان و بنێشتی تاڵ)، کەوت، شن، گۆز، کیۆیلە، چەقاڵە بزنە، بادامی کێوی، زی، عەرعەر، تیروێ، سێوەڵووک، بناو و بەڵاڵووک و … خاکی لێڕەوارەکان (جنگل) بریتیە لە خاکی مۆر و گڵەسوور و گڵە شین وخاکی شین و خاکی سەنگی و خاکی ڕێزینی و خاکی چەوماڵی ( خاکی کەنار ڕووبارەکان). بوونەوەرەکان وەک گواندار، باڵندە و خزۆکە و خشۆک بوونیان هەیە وەک چەقەڵ، کەمتیار، جشک، سیخوڕ، زەردەشامی، نپرەکۆرە و بزن مژە(بزمچە). لە ڕێگادا لە بادیناوی بۆ پردانان لە لای ڕاست کوێستانی سنووری حاجی برایم و قەندیل هەڵکەوتوە کە مەودای ڕیگای قیلەتاو تا سەر سنوور نزیک ٢٠تا ٢٥ کیلۆمیتر دەبێ کە بەرەو سەردەشت دەڕۆی لە ئاوایی چەکۆ نزیک ترین مەودایە بۆ سنوور. هەر لە ڕاستەوە “سیپەکان”ە و دوایە” کاوڵانە” و ” ئاڵواتان”ە تا دەگەیە سەردەشت. دوای ئاوایی قەبری حۆسێن( کە نازانم بۆ ناوی ئەوەیە بەڵام دیارە کاتی شەڕێ خەڵکی ئاوایی پردانان کە چۆل کراوە بە زۆری ڕایان گواستوون بۆ ئێرە) بە نشیوێک دا نزیک دەبێوە لە ڕووباری زێی بچووک (زاب کوچک) یا “کەڵوێ” (هۆی ناوەکەی نازانم بەڵام کەڵەوێ ناوی گیایەکی دڕکاویە لەو ناوچەیە) کە ئاوی چۆمی پردانانی تێکەڵ دەبێتەوە، لێرەڕا بەرەو ڕۆژئاوا و سنوور دۆڵێکی دارستانی دوور و درێژ هەڵکەوتوە بە هۆی هەبوونی پردێکی زۆر لە سەر چۆمە خوڕێنەکەی ناوی ” پردانان”ە کە دۆڵی خەرپاپ هەڵکەوتووی باشووری ئەو دۆڵەیە. ئاوی تاڤگەی خەرپاپ لە سەرچاوەی کوێستانەکانی سەرووی وێ وەک کانی “قەپ قەپ”ە کە لە ئەدەبیاتی زارەکەی خەڵکی ناوچەدا دەڵێن: لە مێژووی دوورەوە لە کاتی شەڕی ڕوومیان کە گڕاونەوە کەسانی مەسیحی لەو دۆڵە نیشتەجێ بوون و ڕێبەری ئائینەکەیان پاپ یا سەر بە پاپای ڕۆمێ بوە بۆیە ناوی ئەو شۆنە خڕی پاپایە کە ئێستا بۆتە خەرپاپ.ئاسەواری مێژوویی و کەونارناسی لێدیتراوەتەوە وەک بۆری سواڵک (لولە سفالی) کە ئاویان لە قەپ قەپەوە کیشاوە بۆ ئەو شۆنە. دوای خەرپاپ کە لە هەوارەکانی زەویان و سوورە زەویان تێدەپەڕی ، لووتکەی ٣٠٠٠ میتری” کوڕی دێرێ” هەڵکەوتوە، ئاخری دۆڵی پردانان لە ڕۆژاوا ، لە سەر سنوور کوێستانی ” مێرگژان”ە کە بەرزترین لووتکەی ناوی ” مامە ڕووت”ە سەرووی ٣٠٠٠ میتره. سەرچاوەی چۆمی پردانان ناوی “کانی ئاوی سپی” یە لە مێرگژان و لە لای باکووری مێرگژان هەواری “چۆمە” هەڵکەوتوه کە ئاوی کانێکانی شۆڕ دەبێتەوە بەرەو شاخە ڕووخاوی قەندیل و سرچاوەیەکە لە ئاوی چۆمی بادیناوێ.سەرچاوە: هاوڕێیانی شاخەوانی هەڵگوردی پیرانشار و کتێبی زاگڕۆس و دارستان کاک حەسەن ڕەوش تکایە ئاخۆ هاوڕێیان زانیاری زۆرتر یا سەرچاوەی باشتریان پێ شک دێ یا هەڵەیەک دەبینن یا ڕوونکردنەوەیەکیان هەیە بە دڵ ئاوەڵەیی وەریدەگرم.
